Doğal afetler, tıpkı “ölüm” kavramı gibi çocuklara yaşlarına ve gelişimsel düzeylerine uygun bir şekilde anlatılmalıdır.
Okul Öncesi Dönem:
Okul öncesi dönemde çocuklar “Neden?” Sorusunu çokça sorarlar. Depremle ilgili sordukları sorulara mümkün olduğunca basit cevaplar vermek önemlidir. Çocuk, deprem sonrası güvende olduğunu bilmek isteyecektir, sorduğu sorulara cevap verirken ona güvende olduğunu hissettirmek gerekir. Detaylı cevaplar korkutucu gelebilir, kaygılanmasına neden olabilir ve güvende olmadığını hissettirebilir.
Çocuk, okul öncesi dönemde daha duygularını ifade ederken ebeveynlerini model alır. Deprem haberlerine, görüntülerine maruz kalan çocuklar ebeveynlerinin verdiği tepkilerle depremi yorumlar ve tepkisini ona göre düzenler. Ebeveynler bu süreçte olabildiğinde tepkilerini kontrol etmeliler.
Bu dönemde çocuklar yaşadıkları durumlara karşı alt ıslatma, tırnak yeme, uyku ve yemek düzeninde bozulma gibi sözel olmayan yollarla farkı tepkiler verebilirler. Bu durumların oluştuğunu gözlemleyen ebeveyn, geçici bir durum olduğunu unutmamalıdır; kaygısını anladığını ve buna yardım ettiğini sözel olmayan yollarla göstermelidir. Her zamankinden daha fazla sevgi ve şefkat gösterme, sarılma, birlikte oyunlar oynama çocuğu güvende hissettirecektir.
Okul Çağı Dönemi:
Okul dönemindeki çocuklar, okul öncesi döneme göre evin dışındaki sosyal hayatın daha da
farkındadır. Bu sebeple olayları anlamlandırmaları ve yorumlamaları daha kolaydır. Olayların
sürekliliğinin kavranması ve ölüm kavramının anlaşılmaya başlanması bu dönemde oluşmaya
başlar. Haberlere çok maruz kalan okul dönemi çocuğu depremin kendi başına da gelebileceğini
düşündüğünde kaygılanabilir ve bu kaygıyı kontrol etmekte zorlanabilir.
Deprem, yaşına uygun bir ifadeyle detaylı coğrafi konulara girmeden anlaılmalıdır. Örneğin, “Üstünde yaşadığımız yer kabuğunun hareket etmesi sonucunda bizler de sallanırız. Buna deprem denir.” şeklinde basit bir dille anlatılmalıdır. Depremle ilgili neden-sonuç ilişkisi kurmakta zorlanacaktır, depremin binalara vereceği olası zararlardan kısaca bahsedilebilir.
“Empati” yeteneğinin oluşmaya başladığı bu dönemde deprem bölgesindeki çocuklardan endişe duyduğunu ifade eden çocuğa yanlarında yetişkinler olduğu ve güvende olduğu bilgisi verilmelidir.
Yetişkinlere her koşulda güvenen çocukların doğal afetler karşısında yetişkinlere güvenleri azalabilmekte; öfke, hayal kırıklığı gibi duygular gösterebilmektedirler. Bu duygularla birlikte ortaya çıkan tepkiler normaldir. Doğal afetlerin oluşumuna kimsenin müdahale edemeyeceği fakat afetlerden etkilenmemek için önlemler alınabileceği anlatılmalıdır. Alınabilecek önlemleri konuşmak, ev içerisinde güvenli alanları tespit etmek ve birlikte deprem çantası oluşturmak güvenli hissettirecektir.
Deprem Sonrası Çocuklara Nasıl Destek Sağlamalıyız?
• Medya (televizyon, sosyal medya) yoluyla görüntülere maruz kalmalarına engel olunmalı.
• Sevgi ve şefkatle yaklaşılmalı.
• Güvende hissetmeleri sağlanmalı.
• Günlük rutinlere devam edilmeli.
• Sevdiği kişiler ve ortamlarda bulunulmalı, yalnız bırakılmamalı.
• Sorduğu sorulara basit cevaplar verilmeli.
• Alt ıslatma, parmak emme, tırnak yeme, öfke, gece korkusu gibi verdiği tepkilere sabırlı olunmalı.
• Duygularıyla baş etmesine yardımcı olunmalı. Oynadığı oyunlara katılıp birlikte vakit geçirilmeli.
• Olumlu davranışları takdir edilmeli.
Ani ve beklenmedik olaylarda çocuklar aşağıdaki stres tepkilerini gösterebilmektedir.
• Aşırı korku ve kaygı hali oluşabilmektedir.
• Çabuk öfkelenme ve huzursuzluk görülebilir.
• Uyku, beslenme ve rutinlerde bozulmalar meydana gelebilir.
• Kendisinin ve yakınlarının güvenliği hakkında endişe duyabilir.
• Ebeveyn/Bakım verenlerinden ayrılmakta güçlük yaşayabilir.
• Dikkat ve odaklanmada zorlanmalar oluşabilir.
Bu ve benzeri tepkiler “anormal” duruma verilen “normal” tepkilerdir. Depremden 1 ay sonra bu tepkilerde azalmalar görülmemişse bir ruh sağlığı uzmanından destek almak faydalı olacaktır.
Psikolog
